فلسفه استخاره و روشهای آن
نوشته شده توسط : علي

استخاره:

همه مي دانيم کلمه خير در مقابل شر است " بهتر و بدتر " و در لغت عرب که از عبارت " خار الشي علي غيره " استفاده مي کنند، هنگامي است که مي خواهند برتري چيزي را بر ديگري ياد آور شوند .
باب استفعال که از جمله ابواب مزيد فيه عربي است معناي طلب و خواستن در آن نهفته است واستخاره نيز که مصدر اعلال شده همان باب است معني خواستن در آن پنهان است يعني ( طلب خير کردن ) عرب زبانان در جمله ( استخار الله العبد فخارله ) در حقيقت مي گويند: بنده اي از خداي بزرگ در خواست نيکي کرد خداي بزرگ نيز خير و خوبي براي او رقم زد " طلب من الله الخير فاولاه " از خداوند خير خواست خدا نيز به او نيکي فرمود .
کلمه استخاره در عبارتهاي بسيار فقهي و روايي عنوان گرديده است ، مع الوصف در کتب عمده فقهي پيرامون آن سخني به ميان نيامده ، چرا که هيچ حکم الزامي به آن تعلق نگرفته است ، غافل از آنکه امور مندوبه و احکام استحبابي نيز از احکام فقهي است و لو الزامي در آن نيست، پس استخاره هم از احکام فقهي مستحبي به حساب می ايد و در زمره احکامي است که جايگاه الزامي در فقه ندارد اما بسيار فراوان است .
در گذشته، استخاره اجمالاً و شايد با در نظر گرفتن معناي صرف لغوي مورد نظر متشرعين بوده است اما در روزگار ما رويکرد عرف به اين مقوله فقهي با عناوين مختلف ، مورد نظر گروه بسياري از مومنان است اما حقيقتاً استخاره چيست ؟
استخاره درخواست شايسته ترين راه از خداوند عزوجل براي کاري که در تدارک انجام آنيم از حيث فساد و صلاح ، سود و زيان دنيوي و اخروي از طريق دست يازيدن به قرآن شريف و يا اخذ قبضه تسبيح و يا کتابت رقعه و مانند اينها مي باشد .
استخاره در روش و عناوين مختلفي نقل شده که احياناً ريشه در اخبار و نصوص روايي دارد گر چه قرآن نيز رهنمون مومنان در کليه مسائل فردي و اجتماعي است همانگونه که در جريانات تاريخي و احوال علماء در خصوص تمسک جستن آنان به قرآن داستانها شنيده ايم و يا احياناً براي جماعت غير علمي مومن و قرآن پناه اعجاز آن حاصل آمده باشد و نتائج حياتبخشی را بدنبال داشته باشد .

اما روشها و عناوين
1 - در روايت است که حضرتش فرمود هرگاه در امري از امور حيران گشتي روبه سوي خدا کن و از او خير طلب نما، دل را متوجه اوساز و به لطف و عنايت او اميدوار باش در اين حال نماز بگزار و پس از اتمام دو رکعت نماز از خدا طلب خير نما ، بخدا قسم بنده اي از خداوند طلب خير نکرد، جز آنکه او را به مصلحت رهنمون ساخت .
2 - در روايت علي ابن يسع قمي آمده است که : قرآن را بگشا ، پس نگاه کن به اول آنچه مي بيني در کتاب شريف ، همان را به دل سپار و بدان عمل کن .
3 - سومين عنواني که براي استخاره نقل کرده اند استخاره به رقاع است در اين خصوص نيز اخبار غير مستندي آمده است که از آن نمونه اخبار ، خبر هارون بن خارجه است که مي گويد هنگام انجام کاري شش رقعه بساز و در سه از آن کتابت کن ، افعل ، و در سه تاي ديگر بنگار لا تفعل به اين نحو که در سه قطعه کاغذ مي نويسي بسم الله الرحمن الرحيم خيرة من الله العزيز الحکيم لفلان ابن فلانه افعل و در سه قطعه ديگر مي نگاري بسم الله الرحمن الرحيم خيره من الله العزيز الحکيم لفلان بن فلان لا تفعل سپس هر شش قطعه را در زير سجاده ات جاي ده پس آنگاه دو رکعت نمازگزار و آنگاه که از نماز فارغ گشتي به سجده درآي و يکصد بار بگو استخير الله برحمته خيره في عافيه سپس بر جاي خود بنشين و بگو
" اللهم خرلي و اخترلي في جميع اموري في يسر منک و عافيه "
يعني اي خدا مرا برتري ده و خيرم را بر من بنماي آنگونه که در تمام کارهايم در آرامش و سلامتي باشم ، پس از ذکر دعاي مذکور شش قطعه نوشته زير سجاده را در هم آويز و يک يک بردار و نگاه کن اگر سه از آن به صراحت افعل آمد آن کار را انجام ده و اگر لا تفعل در آمد حتماً از آن کار بگذر اما گر همراه باهم يکي افعل بود و ديگري لا تفعل تا پنج قطعه را در آور غلبه با هر طرف بود به آن عمل کن و قطعه ششمي را دور انداز که بدان حاجتي نيست .
در مورد فلان ابن فلانه به طور مثال می تواند محمد ابن فاطمه باشد و يا فاطمه بنت محمد.
4 - استخاره ديگري که مرسوم است استخاره با تسبيح است که پس از ذکر دعا و ثناء قبضه اي از آن را مي گيري همانگونه که حضرتش فرمود آنگاه مي شماري اگر دانه هاي تسبيح دو ماند استخاره خوب است و اما اگر يک آمد استخاره بد است و البته در روايت ديگري است که اگر تعداد سنگ ريزه ها فرد آمد بدان عمل کن و اگر زوج آمد واگذار.
5 - استخاره ديگري که در خبر آمده است اين است که دو خاتم را که بر يکي نوشته است افعل و در ديگري نوشته است لا تفعل بدست آر و پس از درخواست خير از خداي لا يزال يکي را بردار و به آنچه نوشته شده عمل کن، البته در همان خبر آمده است که عالم يعني امام موسي کاظم صلوات الله عليه استخاره ذات الرقاع را مطابق سنت آورده و فرموده بود .
6 - استخاره ديگري که آن نيز در نصوص آمده است استخاره به ذکر الفاظ و اوراد در خصوص استخاره است در خير مورد وثوقی آمده است که به مسجد در آي و دو رکعت نماز بجاي آر و صد بار از خدا خير طلب نما سپس به دل خود نگر ، هر چه به قلبت خطور کرد به آن عمل نما .
7 - استخاره ديگري که منقول است استخاره به قرعه است در خبر ابن سيابه آمده است که به حضرتش فرمود چگونه استخاره نمايم؟ حضرت فرمودند در دو قطعه کاغذ بنويس دعاهاي ماثوره در خصوص استخاره را و آنچه در نظر داري انجام دهي در آن قطعه ياد آور شو و ذيل کاغذ بنگار اعمل بهذا الطرف و در قطعه ديگري هم همان ادعيه را بنويس و ترک آن عمل را کتابت نما و يا عمل ديگری را بنويس و همان اعمل بهذا الطرف را در آن قطعه ديگر نگار ، آنگاه يکي را به قيد قرعه درآور و بدان عمل کن .
8 - استخاره ديگري که منسوب به صاحب الجواهر محمد حسن نجفي "رحمه الله" است آن است که پس از ذکر اذکار در خصوص استخاره و طلب خير از "خداي جليل" قبضه اي از تسبيح را بر مي گيري و هر هشت دانه را به يکبار مي شماري .
چنانچه در آخر يک دانه باقي ماند في الجمله خوب است .
اگر دو باقي ماند في الجمله بد است .
و اگر سه دانه باقي ماند ميانه است و هر دو طرف مساوي.
اگر چهار دانه باقي ماند دو نهي از آن است .
اگر پنج دانه باقي ماند در صورت انجام عمل پشيماني در راه است .
اگر شش دانه باقي ماند بسيار عالي است و بايد تعجيل نمود
اگر هفت دانه باقي ماند پشيماني در پي آن است.
اگر 8 دانه باقي ماند بسيار بد است و بايد از آن گذشت .

تنبيه:
گر چه روش ها و عناوين استخاره را بر شمرديم و يادآور شديم که استخاره از احکام مستحبه شرعيه شمرده مي شود، اما غالب اخباري که در اين خصوص است ضعيف بر آورد مي شود.
ليکن قدر متيقن در تمام موارد مذکور که موافق اصول مذهب و قواعد شرعيه است همان وجه اول است که در حاشيه مفاتيح نيز بدان اشارت رفته است البته در حاشيه مذکوره آمده است که قبل از استخاره سه مرتبه سوره توحيد و سه مرتبه صلوات بر رسول گرامي اسلام و خاندانش فرستاده شود سپس اين دعا خوانده شود (( اللهم اني تفألت بکتابک و توکلت عليک فارني من کتابک ما هو المکتوب من سرک المکنون في غيبک )) و وجه ديگري که باز مي توان مطابق با اصول و قواعد دانست وجه ششم است .
در پايان ياد آور می شوم در دائره المعارف بزرگ اسلامي در ذيل معنای استخاره به قلم عبدالامير سليم مطالبي آورده که دانستن آن نيز خالی از لطف نيست که متن آن از نظ می گذرد .
او استخاره را چنين بيان کرده است : استخاره عنوانى‌ است عام‌ براي‌ آنگونه‌ از آداب‌ دينى‌ كه‌ با انجام‌ دادن‌ آنها، شخص‌ انتخاب‌ احسن‌ را از خداوند مى‌طلبد. استخاره‌ در لغت‌، طلب‌ و خواستن‌ بهترين‌ در امري‌ است‌ نك: ابن‌منظور، ذيل‌ خير، اما در اصطلاح‌ دينى‌، واگذاردن‌ انتخاب‌ به‌ خداوند در كاري‌ است‌ كه‌ انسان‌ در انجام‌ دادن‌ آن‌ درنگ‌ و تأمل‌ دارد. گاه‌ در روايات‌، استخاره‌ مشاوره‌اي‌ با خداوند دانسته‌ شده‌ است‌ مثلاً نك: برقى‌، 598؛ ابن‌ بابويه‌، 1/562.
در منابع‌ دينى‌ از ديرگاه‌ دربارة استخاره‌ گفت‌ و گو شده‌، و براي‌ آن‌، آدابى‌ از دعا، نماز و ذكر بيان‌ گرديده‌ است‌. استخاره‌ كردن‌ در امري‌ كه‌ در شرع‌، حكمى‌ روشن‌ ارد، روا نيست‌ و تنها در كارهاي‌ مباح‌ يا در انتخاب‌ ميان‌ دو مستحب‌، نيكو و پسنديده‌ است‌ نك: ابن‌ طاووس‌، 167- 168، 172 به‌ بعد؛ ابن‌ حجر، 11/154.
از برخى‌ روايات‌ چنين‌ برمى‌آيد كه‌ در دورة پيش‌ از اسلام‌، نوعى‌ «استخاره‌ از الله‌» در ميان‌ عرب‌ معمول‌ بوده‌ است‌ نك: ابن‌ سعد، 8/171؛ ابوالفرج‌، 19/92، ولى‌ دربارة چگونگى‌ آن‌ شرحى‌ داده‌ نشده‌ است‌.
از نخستين‌ نمونه‌هاي‌ عمل‌ به‌ استخاره‌ در دورة اسلامى‌ روايتى‌ از حضرت‌ على‌ ع‌ است‌، مبنى‌ بر اينكه‌ چون‌ پيامبر ص‌ وي‌ را به‌ يمن‌ فرستاد، او را بر به‌كارگيري‌ استخاره‌، آنگاه‌ كه‌ تصميم‌گيري‌ دشوار گردد،ترغيب‌ كرد طوسى‌، امالى‌، 1/135.
همچنين‌ به‌ هنگام‌ رحلت‌ حضرت‌ رسول‌ ص‌ و بروز اختلاف‌ نظر ميان‌ صحابه‌ در كيفيت‌ دفن‌ آن‌ حضرت‌، به‌دنبال‌ دو كس‌ فرستادند كه‌ يكى‌ به‌ شيوة مكيان‌ زمين‌ را مى‌شكافت‌ و يكى‌ به‌روش‌ مدنيان‌ لحد مى‌ساخت‌؛ آنگاه‌ عبارت‌ «اللهم‌ خِرْلِرَسولِك‌» را بر زبان‌ آوردند و امر را بر آن‌ نهادند كه‌ هر يك‌ زودتر رسد، روش‌ او را به‌كار بندند نك: ابن‌ سعد، 22/74- 75؛ ابن‌ ماجه‌، 1/496؛ نيز نك: مجلسى‌، 22/518، 529. استخاره‌ و طلب‌ كردن‌ بهترين‌ از خداوند نزد مذاهب‌ گوناگون‌ اسلامى‌ امري‌ پسنديده‌ شمرده‌ شده‌، و در اين‌ باره‌ احاديثى‌ چند از پيامبر ص‌ و ائمة اطهار ع‌ نقل‌ شده‌ است‌ نك: احمد بن‌ حنبل‌، 1/168؛ برقى‌، 598 -599 .
در حديثى‌ نبوي‌ به‌ روايت‌ جابر به‌ چگونگى‌ نماز استخاره‌ پرداخته‌ شده‌ است‌. در اين‌ حديث‌ كه‌ از منابع‌ اساسى‌ در مباحث‌ فقهى‌ مربوط به‌ نماز استخاره‌ به‌شمار مى‌آيد، دعاي‌ ويژه‌اي‌ نيز براي‌ تعقيب‌ اين‌ نماز آمده‌ است‌ مثلاً نك: احمد بن‌ حنبل‌، 3/344؛ بخاري‌، 7/162؛ ترمذي‌، 2/345-346. در منابع‌ اماميه‌ به‌ علاوه‌، احاديث‌ ديگري‌ به‌ نقل‌ از ائمه‌ع‌ در آداب‌ نماز استخاره‌ آمده‌ است‌ نك: كلينى‌، 3/470 به‌ بعد؛ ابن‌ بابويه‌، 1/562 -563؛ طوسى‌، تهذيب‌...، 3/179 به‌ بعد.
نماز استخاره‌ نزد فقيهان‌ از نمازهاي‌ مستحب‌ يا مسنون‌ شمرده‌ شده‌ است‌ مثلاً نك: ابن‌ ادريس‌، 1/313؛ سيد بكري‌، 1/257. به‌اتفاق‌ مذاهب‌ فقهى‌، نماز استخاره‌ دو ركعت‌ است‌ و بنا بر قول‌ مشهور نزد مذاهب‌ گوناگون‌، بهتر آن‌ است‌ كه‌ در قرائت‌ اين‌ نماز پس‌ از فاتحة الكتاب‌، در ركعت‌ نخست‌ سورة كافرون‌ و در ركعت‌ دوم‌ سورة اخلاص‌ خوانده‌ شود مثلاً نك: غزالى‌، 1/185؛ نووي‌، «الاذكار»، 3/354؛ ابن‌ عابدين‌، 1/506؛ بدون‌ تصريح‌ به‌ ترتيب‌: كلينى‌، 3/472؛ ابن‌ بابويه‌، 1/562. در يك‌ روايت‌ امامى‌ نيز قرائت‌ سوره‌ هاي‌ حشر و رحمن‌ در ركعت‌ نخست‌ و سوره‌هاي‌ معوذتين‌ و اخلاص‌ در ركعت‌ دوم‌ توصيه‌ شده‌ است‌ نك: كلينى‌، 3/470؛ طوسى‌، همان‌، 3/180. افضل‌ آن‌ است‌ كه‌ نماز استخاره‌ در اماكن‌ مقدس‌ چون‌ مساجد و مشاهد گزارده‌ شود نك: شهيد اول‌، ذيل‌ نماز استخاره‌؛ نيز نك: عوفى‌، 1/210 . در روايات‌ اماميه‌، نمونه‌هايى‌ از توصيه‌ به‌ اقامة اين‌ نماز در مسجد النبى‌ص‌ كلينى‌، 3/471 و نيز به‌جاي‌ آوردن‌ آداب‌ استخاره‌ در مشهد امام‌ حسين‌ ع‌ حميري‌، 28 وارد شده‌ است‌.
علاوه‌ بر استخاره‌ با گزاردن‌ نماز، استخاره‌ به‌ معنى‌ دعا به‌ درگاه‌ خداوند و طلب‌ بهترين‌، در فرهنگ‌ اسلامى‌ جايگاه‌ ويژه‌اي‌ داشته‌ است‌؛ گفتنى‌ است‌ كه‌ ابن‌ ادريس‌ 1/314 با ياد كردن‌ اين‌ نكته‌ كه‌ استخاره‌ در زبان‌ عرب‌ اساساً به‌ معناي‌ دعاست‌ ،بر اين‌ جايگاه‌ تأكيدي‌ ويژه‌ داشته‌، و بر لزوم‌ پيراستن‌ سنت‌ استخاره‌ از زوائد توصية اكيد كرده‌ است‌ نيز نك: سطور بعد. دعاي‌ 33 از صحيفة سجاديه‌ نيايشى‌ براي‌ استخاره‌ است‌ و در آن‌ از خداوند درخواست‌ مى‌شود تا آنچه‌ مشيت‌ و خواستة حق‌ است‌، الهام‌ فرمايد. در جوامع‌ روايى‌ به‌ آداب‌ و سنن‌ استخاره‌ پرداخته‌ شده‌، و رواياتى‌ در اين‌ باب‌ به‌ نقل‌ از پيامبر اكرم‌ و ائمة اطهار گردآوري‌ شده‌ است‌ نك: شوكانى‌، 189-190؛ حرعاملى‌، 3/ 204-221؛ مجلسى‌، 88/222-242.
آثار مستقلى‌ نيز به‌خصوص‌ از سوي‌ عالمان‌ امامى‌ در موضوع‌ استخاره‌ تأليف‌ شده‌ است‌ كه‌ از آن‌ ميان‌ مى‌ توان‌ به‌ طور خاص‌ كتاب‌ فتح‌ الابواب‌ از ابن‌ طاووس‌ را ياد كرد براي‌ كتاب‌شناسى‌ اين‌ آثار، نك: خفاف‌، 47- 55؛ نيز براي‌ يك‌ تأليف‌ كهن‌ با عنوان‌ الاستخارة و الاستشارة، نك: نووي‌، تهذيب‌...، 12/256.
گفتنى‌ است‌ كه‌ در برخى‌ منابع‌ علاوه‌ بر نماز استخاره‌ و دعا، به‌ روشهاي‌ خاصى‌ نيز در اين‌ مورد اشاره‌ شده‌ كه‌ گاه‌ سنديت‌ آنها مورد بحث‌ و تأمل‌ بوده‌ است‌:
1. استخاره‌ به‌ قرآن‌: نخست‌ بايد به‌ روايت‌ اليسع‌ قمى‌ از امام‌ صادق‌ ع‌ اشاره‌ كرد كه‌ به‌ موجب‌ آن‌ شخص‌ استخاره‌ كننده‌ به‌ هنگام‌ آماده‌ شدن‌ و قيام‌ براي‌ نماز، مصحف‌ را مى‌گشايد و به‌ نخستين‌ امري‌ كه‌ در آن‌ مى‌ بيند، عمل‌ مى‌كند طوسى‌، تهذيب‌، 3/310؛ كفعمى‌، 391، بدون‌ اشاره‌ به‌ نماز . در شيوه‌اي‌ ديگر كه‌ طبرسى‌ بدون‌ ذكر مستند، آن‌ را آورده‌ است‌، شخص‌ پس‌ از به‌جاي‌ آوردن‌ نماز مخصوص‌ و دعا، مصحف‌ را مى‌ گشايد و 7 برگ‌ را شمرده‌، پاسخ‌ خود را در برگ‌ هفتم‌ و سطر يازدهم‌ مى‌ جويد نك: طبرسى‌، حسن‌، 324؛ نيز ابن‌ طاووس‌، 277. از اشارات‌ جسته‌ و گريخته‌ در منابع‌ برمى‌آيد كه‌ چنين‌ روشهايى‌ نزد گروههايى‌ از اهل‌ سنت‌ نيز تداول‌ داشته‌ است‌ مثلاً نك: همو، 156، به‌ نقل‌ از دعوات‌ مستغفري‌؛ ابن‌ حاج‌، 1/278؛ زبيدي‌، 2/285-286.
در حديثى‌ از امام‌ صادق‌ ع‌ از تفأل‌ به‌ قرآن‌ كريم‌ نهى‌ شده‌ است‌ كلينى‌، 2/629 و گاه‌ در بيان‌ وجه‌ آن‌ چنين‌ گفته‌اند كه‌ مراد از تفأل‌ِ منهى‌ ، استفسار و پيش‌ بينى‌ حوادث‌ آينده‌ به‌ قرآن‌ است‌، يا اينكه‌ در نهى‌ نظر به‌ تشبه‌ به‌ مردم‌ جاهليت‌ در تفأل‌ و تطيّر بوده‌ است‌. ملاك‌ نهى‌ هرچه‌ باشد، برخى‌ از علما سعى‌ داشته‌اند تا فرقهايى‌ را ميان‌ تفأل‌ به‌ قرآن‌ و استخاره‌ به‌ آن‌ قائل‌ شوند مثلاً نك: فيض‌، 5/1416-1417. گفتنى‌ است‌ كه‌ برخى‌ از عالمان‌ اهل‌ سنت‌ نيز با پرداختن‌ به‌ مسألة تفأل‌ به‌ قرآن‌، آن‌ را به‌ دور از سنت‌ دانسته‌، و مورد نقد قرار داده‌اند ابن‌ حاج‌، زبيدي‌، همانجاها.
2. استخاره‌ با رقاع‌: در يكى‌ از روشهاي‌ استخاره‌ با رقاع‌ دو دستور «اِفْعَل‌ » و «لا تَفْعَل‌ » بر دو رقعه‌ نوشته‌ مى‌شود و استخاره‌ كننده‌ با به‌جاي‌ آوردن‌ آدابى‌ خاص‌ يكى‌ از آن‌ دو را بر مى‌ دارد و به‌ مقتضاي‌ آن‌ عمل‌ مى‌ كند نك: كلينى‌، 3/473؛ طوسى‌، همان‌، 3/182؛ نيز نك: طبرسى‌،احمد،314. در روشى‌ ديگر 6 رقعه‌ به‌كار مى‌رود و آنچه‌ در 3 رقعه‌ متفقاً دستور «افعل‌» آيد، بدان‌ عمل‌ مى‌شود نك: كلينى‌، 3/470؛ طوسى‌، همان‌، 3/181؛ نيز نك: طبرسى‌، حسن‌، 256. روايت‌ نخست‌ بدون‌ ضبط اسناد به‌ يكى‌ از ائمه‌ع‌ منسوب‌ گرديده‌، و روايت‌ دوم‌ از امام‌ صادق‌ع‌ نقل‌ شده‌ است‌. ابن‌ ادريس‌ 1/313-314 و محقق‌ حلى‌ ص‌ 304 استخاره‌ با رقاع‌ را مورد انتقاد قرار داده‌، و برگرفته‌ از اخبار غيرمعتبر دانسته‌اند. شيخ‌ مفيد نيز بر شذوذ اين‌ اخبار و ضعف‌ اسناد آن‌ اشاره‌ نموده‌ است‌ نك: ص‌ 219. برخى‌ نيز چون‌ علامة حلى‌ 1/128 و شهيد اول‌ همانجا اين‌ انتقاد را وارد ندانسته‌ اند .
3. استخاره‌ با سبحه‌ تسبيح‌: در اين‌ نوع‌ استخاره‌، پس‌ از خواندن‌ دعايى‌ مخصوص‌، به‌ اندازة يك‌ قبضه‌ از تسبيح‌ را جدا كرده‌، دانه‌ ها را دو دو مى‌شمارند؛ در صورتى‌ كه‌ بازمانده‌ يك‌ باشد، امر مورد نظر را خوب‌ مى‌انگارند. برپاية آنچه‌ شهيد اول‌ همانجا يادآور شده‌، اين‌ نوع‌ «استخاره‌ به‌ عدد» در سده‌هاي‌ نخستين‌ اسلامى‌ رواج‌ نداشته‌ است‌؛ تنها ابن‌ طاووس‌ 272-273 بر پاية روايتى‌ كه‌ از امام‌ غايب‌ ع‌ نقل‌ كرده‌، استناد اين‌ سنت‌ را به‌ ائمه‌ ع‌ باز گردانيده‌ است‌ نيز نك: كفعمى‌، 391-392؛ صاحب‌ جواهر، 12/172-173.
مآخذ: ابن‌ ادريس‌، محمد، السرائر، قم‌، 1410ق‌؛ ابن‌ بابويه‌، محمد، من‌ لايحضره‌ الفقيه‌، به‌ كوشش‌ على‌اكبر غفاري‌، قم‌، جماعة المدرسين‌؛ ابن‌ حاج‌، محمد، المدخل‌، قاهره‌، 1401ق‌/1981م‌؛ ابن‌حجر عسقلانى‌، احمد، فتح‌الباري‌، بولاق‌، 1301ق‌؛ ابن‌سعد، محمد، كتاب‌ الطبقات‌ الكبير، به‌كوشش‌ زاخاو و ديگران‌، ليدن‌، 1321ق‌؛ ابن‌ طاووس‌، فتح‌ الابواب‌، به‌كوشش‌ حامد خفاف‌، قم‌، 1409ق‌؛ ابن‌ عابدين‌، محمد، ردالمحتار، بولاق‌، 1272ق‌؛ ابن‌ ماجه‌، محمد، سنن‌، به‌كوشش‌ محمد فؤاد عبدالباقى‌، قاهره‌، 1952-1953م‌؛ ابن‌ منظور، لسان‌؛ ابوالفرج‌ اصفهانى‌، الاغانى‌، بولاق‌، 1285ق‌؛ احمد بن‌ حنبل‌، مسند، قاهره‌، 1313ق‌؛ بخاري‌، محمد، صحيح‌، استانبول‌، 1315ق‌؛ برقى‌، احمد، المحاسن‌، به‌ كوشش‌ جلال‌الدين‌ محدث‌ ارموي‌، تهران‌، 1328ش‌؛ ترمذي‌، محمد، سنن‌، به‌كوشش‌ احمد محمد شاكر و ديگران‌، قاهره‌، 1356ق‌/1937م‌؛ حر عاملى‌، محمد، وسائل‌ الشيعة، بيروت‌، 1391ق‌؛ حميري‌، عبدالله‌، قرب‌ الاسناد، تهران‌، 1369ق‌؛ خفاف‌، حامد، مقدمه‌ بر فتح‌الابواب‌ نك: هم ، ابن‌ طاووس‌؛ زبيدي‌، محمد، اتحاف‌ السادة المتقين‌، قاهره‌، 1311ق‌؛ سيدبكري‌، ابوبكر، اعانة الطالبين‌، قاهره‌، 1356ق‌؛ شوكانى‌، محمد، تحفة الذاكرين‌، بيروت‌، عالم‌الكتب‌؛ شهيد اول‌، محمد، الذكري‌، چ‌ سنگى‌، 1271ق‌؛ صاحب‌ جواهر، محمدحسن‌، جواهر الكلام‌، بيروت‌، 1401ق‌/1981م‌؛ صحيفة سجاديه‌؛ طبرسى‌، احمد، الاحتجاج‌، به‌كوشش‌ محمدباقر خرسان‌، نجف‌، 1386ق‌/1966م‌؛ طبرسى‌، حسن‌، مكارم‌ الاخلاق‌، به‌كوشش‌ محمد حسين‌ اعلمى‌، بيروت‌، 1392ق‌/1972م‌؛ طوسى‌، محمد، امالى‌، بيروت‌، 1401ق‌/1981م‌؛ همو، تهذيب‌ الاحكام‌، به‌كوشش‌ حسن‌ موسوي‌ خرسان‌، نجف‌، 1379ق‌؛ علامة حلى‌، حسن‌، مختلف‌ الشيعة، تهران‌، 1323ق‌؛ عوفى‌، محمد، لباب‌ الالباب‌، به‌ كوشش‌ ادوارد براون‌، ليدن‌، 1324ق‌/ 1906م‌؛ غزالى‌، محمد، احياء علوم‌الدين‌، قاهره‌، 1289ق‌؛ فيض‌ كاشانى‌، محمدمحسن‌، الوافى‌، اصفهان‌، 1406ق‌؛ كفعمى‌، ابراهيم‌، المصباح‌، تهران‌، 1349ش‌؛ كلينى‌، محمد، الكافى‌، به‌كوشش‌ على‌اكبر غفاري‌، تهران‌، 1391ق‌؛ مجلسى‌، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت‌،1403ق‌/1983م‌؛ محقق‌ حلى‌، جعفر، المعتبر، چ‌ سنگى‌، 1318ق‌؛ مفيد، محمد، المقنعة، قم‌، 1410ق‌؛ نووي‌، يحيى‌، «الاذكار»، همراه‌ الفتوحات‌ الربانية ابن‌ علان‌، بيروت‌، 1398ق‌/1978م‌؛ همو، تهذيب‌ الاسماء و اللغات‌، قاهره‌، 1927م‌.

شرح نماز استخاره:

استخاره به معنی خواستار راهنمائی شدن از خداوند است در رابطه به عمل کردن بر یکی از دو تصميم شرعی و حلال. در مورد موضوعات فرض، حرام و مکروه استخاره لازم نيست. نماز استخاره مربوط ميشود به موضوعات مبهو (مجاز) و مستحب (تشويق شده و یا پسنديده)، که انسان نميداند که بر کدام يک از آنها خير او بيشتر است. بطور مثال در تصميم به ازدواج یا ادامه تحصيلات عالی نماز استخاره جايز است.
در مورد نماز استخاره سوء تفاهم در اذهان بعضی مسلمانان موجود است و آن اينکه بعد از نماز استخاره و دعای آن توقع دارند که در رابطه به تصميم که پیشرو دارند خواب ببينند، اين مفکوره از نگاه شرعی هيچ کدام ثباتی ندارد، بلکه در آن امکان زيان هم دیده ميشود، زيرا شيطان ميتواند انسان را به ذريعه خواب فريب بدهد و او را از تصميمی که در آن خير اوست دور کند.
نتيجه استخاره به چندين شکل ظاهر شده ميتواند بطور اساسی بعد از اجرای نماز استخاره پيگير آن تصميمی شويد که دلتان به آن زيادتر گرايش پيدا کرده باشد و در آن احساس گواهی خوش و سکون داشته باشيد، بعلاوه شايد دریابيد که در اوضاع تغييراتی رخ داده باشد که از آنرو شايد منفعت و يا نقصانء کار واضح گردد، قابل ذکر است که بعد از نماز استخاره و خير خواستن از خداوند از تصميم گرفتن انصراف نورزيد زيرا دلالت ميکند به نپذيرفتن هدایت از جانب خداوند، و ديگر اينکه قبل از نماز استخاره بايد دل و حواس تان پاک باشد، یعنی پيش از استخاره تصميمتان را نگرفته باشيد طوريکه بعد از استخاره خواهی نخواهی ملتفت پيروی آن تصميم باشيد، و اگر بعد از استخاره بازهم دل تان به یکی از آن دو عمل گواهی نداد، استخاره تان را تکرار کنید. (حداكثر تا 3 مورد جايز است).
نماز استخاره دو رکعت بوده و سنت است. زمان و مکان آن قيود ندارد. در هنگام روز یا شب در مسجد یا منزل ميتواند خوانده شود. بعد از سوره فاتحه هر آياتی که ميخواهيد از قرآن بخوانيد و بعد از ختم دو رکعت نماز خداوند را ثناء و صفت زياد بگويد و به پیامبر مبارک محمد (ص) درود و صلوات بفرستد و سپس دعای ذيل را بخواند. لازم است که متن عربی آنرا یاد داشته باشيم و معنی آنرا بدانيم اما کسانيکه به عربی آنرا نميتوانند بخوانند متن فارسي آنرا بخوانند.
شرح نماز استخاره و دعای ذيل از جابر ابن عبدالله (رض) روايت شده که فرمودند: رسول الله (ص) ما را یاد میداد که نماز استخاره را در هر مورد بخوانيم، مثل اينکه او سوره های قرآن را به ما یاد ميداد. می فرمودند که هر گاه يکی از شما در مورد گرفتن تصميمی نگرانی دارد پس او را بگزاريد تا دو رکعت نماز غير فرض بخواند و سپس بگوید:
الّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ ، وَ أَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ ، وَ أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ ، وَ تَعْلَمُ وَ لاَ أَعْلَمُ ، وَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ -حاجت خود را ذكر كنيد- خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَ مَعَاشِي وَ عَاقِبَةِ أَمْرِي فَاقْدِرْهُ لِي وَ يَسِّرْلِي ثُمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاصْرِفْهُ عَنِّي وَاصْرِفْنِي عَنْهُ وَاقدِرْ لِي الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ ثُمَّ أَرْضِنِي بِهِ.
الهی خير خود را از علم خودت ميخواهم ، توانايی آنرا از قدرت خودت ميخواهم. و از خودت طلب ميکنم از سخاوت بزرگت. توانا توئی و من نا توانم. دانا توئی و من نميدانم. و خودت عالم غيب استی. الهی اگر خودت خير دين و دنيا و خير عاقبت کار مرا در اين موضوع ميبينی ((و در این جاه ذکرآن موضوع را کند)) آنرا برايم مقدر گردان و آنرا برايم آسان گردان و پس آنرا برايم با برکت گردان. و اگر در علم خودت اين موضوع برای دين و دنیا ام و عاقبت کارم مضر است آنرا از من بر گردان و مرا از آن، و خير را بر من روا داشته باش هر جاه که باشد و من را بر آن راضی گردان.
(حديث صيحح بخاری شريف)

نماز استخاره برای ما يک نعمت گرانبها ست از جانب خداوند، يک فرصت است برای التماس به خداوند و آرزوی هدايت الهی. اين نماز يک تحفه است برای همه مسلمانان اما با کمال تأسف بسيار مردم از اين حقيقت پی نبردند از دوست و آشنا و والدين مشاوره ميگيرند اما متوجه نميشوند که با ادای نماز استخاره رضايت خداوند و خير کار خود را جویا شوند. لازم است که هدايت و موفقيت خود را از درگاه خداوند بخواهيم. اگر بعد از يک نماز استخاره اطمينان خاطر حاصل نشد، باز تکرار کنيد و هر بار با خشوع از تهی دل با خلوص نيت و فروتنی از خداوند استدعا کنيد تا خداوند قلبتان را بطرف تصميم درست باز کند. و اين صحبت را با یاد آوری يک حديث مبارک در رابطه به استخاره و يک آيت از کلام پاک که ما را دعوت ميکند تا به خداوند مهربان اعتماد کنيم.
خوشبختی اولاد آدم در راضی بودن است در آن چيزيکه خداوند برايش مقدر کرده و بد بختی او نسبت به عدم استخاره و نا راضايتی در مقابل آنچه خداوند برایش مقدر کرده است. حديث ترمذی شريف - حاکم و الذهبی آنرا صحيح پنداشته و حافظ ابن حجر در فتح الباری آنرا احسن قرار داده.

زمان استخاره:

زمان استخاره به روایتی ازحضرت اما م صادق
شنبه : از طلوع خورشید تا عصر
یکشنبه: از صبح تا ظهر، سپس از عصر تا مغرب
دوشنبه : از سپیده دم تا طلوع خورشید ، سپس از ظهر تا مغرب
سه شنبه:از صبح تا ظهر ، سپس از عصر تا تاریکی شب
چهارشنبه : از سپیده دم تا تاریکی شب
پنج شنبه: از سپیده دم تا تاریکی شب
جمعه : مثل روز پنج شنبه است

بهتر است که قبل از استخاره سه بار سوره ی اخلاص (قل هو الله احد) را بخواند و سپس سه مرتبه صلوات بر محمد و ال محمد بفرستد و سپس نیت کرده و به انچه که مایل است استخاره کند، نیز پسندیده تر آنست که رو به قبله ، با لباس و بدن پاک و وضو باشد

فَتَوَكَّلْ عَلَي اللهِ إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ پس اعتماد کن بر خدا هر آئينه خدا دوست ميدارد توکل کننده گان را (سوره آل عمران ۱۵۹)


التماس دعا
انواع استخاره:

نوع اول:استخاره دعایی
این نوع استخاره کامل ترین نوع از انواع استخاره است که در حقیقت به تضرع و انابه به درگاه حضرت پروردگاربرگشت می نماید و در روایات تاکید بسیاری به بهره گیری از این نوع شده است حتی در جزئی ترین امور.و روایات فراوانیبه آن اشاره شده است.تمامی علما و فقیهان بر جواز این نوع استخاره اتفاق نظر دارندوحتی آنان که در جواز عنواع دیگر استخاره تردید و تامل می کنند این نوع از استخاره را تایید می نمایند و متاسفانه این نوع استخاره که اولین و مهمترین نوع استخاره است در این زمانها متروک ومهجور است وحتی شاید برخی از آن اطلاعی نداشته باشند.

دعای این نوع استخاره:قال صادق(ع):
قل:((اللهم استخیرک برحمتک واستقدرک الخیر بقدرتک علیه عالم الغیب والشهادة الرحمن الرحیم فاسئلک ان تصلی علی محمد النبی وآله کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید الهم ان کان هذا الامر الذی اریده خیراً لی فی دینی ودنیای وآخرتی و فیسٌره لی وان کان غیر ذالک فاصرفه عنی واصرفنی عنه.
بگو:پروردگارا از رحمتت خیر و از قدرتت توانایی بر انجام خیر را طلب می کنم برای آنکه تو دانای نهان وپیدایی بخشنده و مهربانی پس درخواست می کنم همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود و رحمت فرستادی بر محمد و آل محمد نیز رحمت و درود فرستهمانا تو ستوده و بزرگواری.پروردگارا چنانچه این امری که اراده کرده ام خیر دین و دنیا و آخرتم در آن است آن را برایم میسر گردان و در غیر این صورت آن را از من و من را از آن بازدار.
در زمینه این نوع استخا ره تنها چند روایت اکتفا می کنیم.
حضرت امیر المومنین علی(ع) در وصیت به فرزندش می فرماید((و اکثر الاستخاره))از خداوند زیاد طلب خیر(استخاره)نما
حضرت امام باقر(ع)می فرماید:ما(اهل بیت)همان گونه که سو ره های کتاب الهی قرآن را می آموزیم استخاره را نیز می آموزیم.
حضرت امام صادق(ع) می فرماید:هیچ بنده مومنی از خداوند طلب خیر و استخاره نمی کند مگر آنکه خداوند خیر او را فرا هم می آورد اگر چه او نپسندد.
حضرت محمد(ص) خطاب به حضرت علی(ع) می فرماید:ای علی هرکه از خداوند استخاره و طلب خیر کند حیران و سرگردان نمی شود.

نوع دوم:استخاره مشورتی
این استخا ره بدین معنا است که انسان پس از آنکه استخاره دعایی نمود و از خداوند متعال طلب خیر کرد به مشورت با برادران ایمانی و دارای صلاحیت شوری روی آورد و در حقیقت خود را در عقل و اندیشه آنان شریک سازد چه بسا احتمال دارد که خداوند خیر و صلاح بنده را بر زبان فردی از افراد طرف مشورت جاری سازد و او را از حیرت و سر گردانی برهاند.

روایتی در مورد این نوع از استخاره:
امام صادق(ع) می فرماید:هر گاه یکی از شما کاری را اراده نماید با هیچ فردی مشورت نکند تا آنکه پیش از آن با خداوند تبارک و تعالی مشورت کند اول از حق تعالی خیر خود را طلب می نمایی و پس از آن با موئمنان مشورت می کنی پس چنان چه ابتدا از خداوند طلب خیر کنی خداوند خیر و صلاح تو را بر زبان هر مخلوق خود که بخواهد جاری کند.

نوع سوم استخاره قلبی:
این نوع استخا ره نیز همانند نوع اول(استخاره دعایی)تفویض به امور پروردگار و خالق هستی است با این تفاوتکه پس از استخاره مشورتی انجام می گیرد بدین معنی که اگر انسان با استخاره دعایی در مرحله اول وپس از آن با مشورت با برادران دینی باز هم باز هم به اطمینان قلب و رهایی از شک و تردید دست نیافت در این مرحله بار دیگر خیر و صلاح خود را از او که مقلب القلوب است طلب می نماید سپس به قلی خود نظر افکنده و هرچه که به قلب ودل او خطور نمود همان را اخذ می نماید و خود را از بن بست و حیرت و دو دلی و شک و تردید می رهاند.

روایتی در مورد این نوع استخاره:
پیامبر اکرم(ص)می فرماید: هرگاه بر انجام کاری همت نمودی پیش از انجام آن هفت بار از خداوند استخاره و طلب خیر نما سپس بنگر چه چیزی از انجام و یا ترک آن کار بر قلبت می گذرد پس همانا خیر و صلاح تو در آن است یعنی آنچه را بر قلبت خطور نموده است انجام بده.

نوع چهارم استخاره قرآنی
این نوع استخاره باید پس از انواع استخاره که بیانش گذشت صورت گیرد و به هیچ وجه نباید در مرحله اول به این نوع استخاره روی آورد یعنی انسان بعد از آنکه استخاره دعایی و پس از آن استخاره مشورتی و استخاره قلبی نمود و با تمام این موارد باز هم در حیرت وسرگردانی به سر برد میتواند.نه اینکه واجب یا لازم باشد برای رهایی از تردید و بن بست و سر گردانی به قرآن مجید پناه برد و خیر وصلاح خویش را از این کتاب مقدس و معجزه جاوید طلب نماید.

روایتی در مورد این نوع استخاره:
پیامبر اکرم(ص) می فرماید:هرگاه اراده کردی که به وسیله کتاب به خدا استخاره و تفال نمایی ابتدا سه بار سوره اخلاص(توحید)را بخوان و بعد سه بار بر محمد وآلش صلوات بفرست و آنگاه بگو((خدایا به کتاب تو تفال می زنم و بر تو توکل می کنم پس از کتابت آنچه را در نهان غیب تو پنهان است به من بنمایان))سپس قرآن کاملی(سی جزء)را بگشا وسطر اول صفحه سمت راست،مقصود خود را بدست آور


نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:







:: موضوعات مرتبط: <-CategoryName->
:: برچسب‌ها: <-TagName->
تاریخ انتشار : 11 فروردين 1389برچسب:, |
از غصه ی فراغت با که سخن توان گفت ؟ !جایی که بین یاران محرم مرا نباشد